Wat als het testament te laat komt?

4 oktober 2023

Casus: de erfenis van Henk

We geven je door middel van deze casus een beeld van het belang van de goedkeuring van de Staatssecretaris: Henk en Hennie wonen al tien jaar samen en hebben een samenlevingsovereenkomst. Ze hebben beiden geen kinderen. Henk is al enige tijd ziek en de vooruitzichten zijn niet goed. Hij heeft de wens om al zijn vermogen na te laten aan Hennie. Hij besluit daarom naar de notaris te gaan om een testament te laten opstellen waarin hij Hennie tot zijn enig erfgenaam benoemd. Na de afspraak stelt de notaris het testament in concept op en mailt dit alvast naar Henk. Helaas overlijdt Henk kort voor de tekenafspraak. Henk heeft enkel nog een broer, Jan. Op basis van de wet vererft het volledige vermogen van Henk naar Jan[2]. Jan zit er financieel warmpjes bij en weet dat zijn broer de wens had om al zijn vermogen aan Hennie na te laten. Hij besluit daarom dat de erfenis naar Hennie moet gaan. De erfenis van Henk heeft een waarde van € 2.000.000 en bestaat uit spaargeld, beleggingen bij de bank en diverse kunstobjecten.

Fiscale gevolgen voor Jan en Hennie

De Successiewet sluit aan bij de civiele vererving. In onze casus betekent dit dat Jan erfbelasting is verschuldigd over de verkregen erfenis. Voor een vererving tussen broers en zussen geldt het hoge tarief van 30% over de eerste € 138.641 (schijfgrens 2023) en 40% over alles daarboven. Jan is derhalve afgerond € 800.000 aan erfbelasting verschuldigd. Als Jan vervolgens besluit uitvoering te geven aan de informele wil van Henk door de netto erfenis[3] aan Hennie te geven, dan wordt dit voor Successiewet gezien als een schenking. Hennie is over deze verkrijging schenkbelasting verschuldigd op basis van het hogere derdentarief. Dit komt neer op afgerond € 500.000 aan schenkbelasting. De totale belastingdruk over de erfenis van € 2.000.000 bedraagt dan afgerond € 1.300.000.

Tegemoetkoming schenkbelasting onder bepaalde voorwaarden

In onze casus geeft Jan uitvoering aan de informele wil van zijn broer Henk door de verkregen erfenis te schenken aan Hennie. Op basis van het besluit van de Staatssecretaris is door Hennie op verzoek geen schenkbelasting verschuldigd als er wordt voldaan aan de volgende voorwaarden:

1. Henk moet met de notaris in gesprek zijn geweest over de wijze waarop hij zijn testament wilde inrichten en moet kort daarna zijn overleden, waardoor het testament niet is gerealiseerd.
2. Op het moment van het overlijden van Henk moet hij nog steeds de wil hebben zijn volledige vermogen aan Hennie na te laten.

In de geschetste casus wordt aan deze voorwaarden voldaan. Henk heeft kort voor zijn overlijden namelijk een afspraak gehad met de notaris en heeft het concept-testament dat de notaris naar aanleiding hiervan heeft opgesteld door zijn overlijden niet meer kunnen ondertekenen. Op het moment van zijn overlijden waren Hennie en Jan ervan op de hoogte dat Henk zijn gehele vermogen aan Hennie wilde nalaten.

Wanneer wordt de tegemoetkoming daadwerkelijk verleend?

Om vervolgens te kunnen bepalen of de tegemoetkoming in de schenkbelasting ook daadwerkelijk wordt verleend, dient een vergelijking te worden gemaakt tussen de volgende twee bedragen:

1. De erfbelasting die Jan over de verkrijging is verschuldigd: € 800.000.
2. De erfbelasting die in totaal door Jan en Hennie zou zijn verschuldigd indien Hennie de schenking ter waarde van € 1.200.000 direct van Henk zou hebben verkregen: € 400.000.[4]

In situatie A is in dit geval meer erfbelasting verschuldigd dan in situatie B. Daarom kan op verzoek door de Belastingdienst worden goedgekeurd dat Hennie over de schenking van ongeveer € 1.200.000 geen aanvullende schenkbelasting is verschuldigd.

Tegemoetkoming overdrachtsbelasting onder bepaalde voorwaarden

Ook voor de overdrachtsbelasting heeft de Staatssecretaris een tegemoetkoming opgenomen. Bij de vererving van vastgoed is geen overdrachtsbelasting verschuldigd. Wanneer uitvoering wordt gegeven aan een informele wil, wordt dit gezien als een schenking. Bij de schenking van vastgoed is wel overdrachtsbelasting verschuldigd. Als er wordt voldaan aan de volgende twee voorwaarden is bij de uitvoering van de informele tevens op verzoek geen overdrachtsbelasting verschuldigd:

1. Het vastgoed moet zijn verkregen door een schenking.
2. Aan de schenking mogen geen lasten zijn verbonden. Er mag dus geen vergoeding tegenover de schenking staan. Hierop geldt alleen een uitzondering voor de hypotheek die de overledene had op de woning. De informeel begunstigde mag de (restant)hypotheekschuld overnemen of vergoeden aan de schenker(s).

Tot slot

Mocht jij je in de situatie bevinden dat een dierbare overlijdt voor hij of zij het testament heeft kunnen ondertekenen en wil je weten wat er mogelijk is? Onze estate planners helpen je graag. Neem contact op met Gavin Vree of Inge te Boekhorst. Per e-mail via gvree@joanknecht.nl en itboekhorst@joanknecht.nl of per telefoon op +31 (0)40 240 9530.

[1] Onderdeel 7 besluit 25 maart 2013, Nr. BLKB 2013/88M.

[2] Wanneer geen testament is opgesteld door de erflater vererft het vermogen volgens de hierna opgesomde volgorde:

1. De echtgenoot (of geregistreerd partner) en de kinderen van de overledene of hun eventuele afstammelingen.
2. De ouders en broers en zussen van de overledenen of hun eventuele afstammelingen.
3. De grootouders van de overledene of hun eventuele afstammelingen.
4. De overgrootouders van de overledenen of hun eventuele afstammelingen.

Als een erfgenaam niet meer in leven is, dan gaat de erfenis naar de kinderen van deze erfgenaam.

[3] Erfenis na het betalen van de erfbelasting: € 2.000.000 – € 800.000 = 1.200.000.

[4] Het verschil in belastingdruk is te verklaren omdat Hennie ten aanzien van haar verkrijging in situatie B gebruik kan maken van de ruime partnervrijstelling van € 723.526 (vrijstelling 2023) en het lage tarief van 10% over de eerste € 138.641 (schijfgrens 2023) en 20% over alles daarboven. Hennie en Henk woonden voor zijn overlijden namelijk samen en hadden een samenlevingsovereenkomst, waardoor zij voor de Successiewet fiscaal partners waren.