Hoe schuif ik mijn nalatenschap een generatie door?
Hoe schuif ik mijn nalatenschap een generatie door?
1 juni 2023
Nederlanders worden steeds ouder. Daardoor komt het vaker voor dat de kinderen zelf al gepensioneerd zijn op het moment dat hun ouders overlijden. De kans is groot dat zij op dat moment voldoende vermogen hebben opgebouwd. Terwijl de kleinkinderen die aan het begin van hun carrière staan de financiële meevaller beter kunnen gebruiken. Hoe schuif je een nalatenschap een generatie door en wat zijn de gevolgen hiervan?
Wettelijk versterferfrecht
Als er geen testament is opgesteld, is het wettelijke erfrecht van toepassing. In dat geval worden de kinderen, naast een eventuele echtgenoot, de erfgenamen. Dit betekent dat de kleinkinderen niet automatisch erven van hun grootouders. Als blijkt dat de kinderen de erfenis niet nodig hebben en er geen gebruik van maken, gaat het vermogen bij het overlijden van de tweede generatie over naar de derde generatie. Hierdoor moet er twee keer erfbelasting betaald worden.
Kleinkinderen als erfgenaam?
Als grootouder heb je de mogelijkheid om in een testament de kleinkinderen als erfgenaam aan te wijzen. Het is belangrijk om te beseffen dat dit betekent dat de eigen kinderen uitgesloten worden als erfgenamen, wat mogelijk onprettig kan voelen. Daarom is het altijd aan te raden om overleg te voeren met je kinderen. Bovendien hebben de kinderen recht op hun legitieme portie, wat betekent dat ze niet zomaar volledig kunnen worden overgeslagen. Door het gezin al tijdens het leven te betrekken bij de plannen over de toekomstige verdeling van de nalatenschap, kan tijdig worden besproken of deze vorm van erfbelastingbesparing bij jullie gezin past.
Er zijn verschillende mogelijkheden om de kinderen niet volledig over te slaan. Bijvoorbeeld door ze toch een klein erfdeel toe te kennen. Een andere optie is het toekennen van een ‘keuzelegaat van vruchtgebruik of volle eigendom’ aan de kinderen. Op het moment van jouw toekomstige overlijden kunnen de kinderen met deze keuzelegaten een deel van de nalatenschap verkrijgen als blijkt dat ze de nalatenschap toch goed kunnen gebruiken.
Wat is een ‘keuzelegaat van vruchtgebruik of volle eigendom’?
In je testament kun je met een legaat je kinderen de keuze geven wat zij met jouw nagelaten goederen doen: in eigendom nemen óf enkel gebruiken. Wanneer zij kiezen voor het enkel gebruiken van goederen noemen we de gebruiker (het kind) ‘vruchtgebruiker’. De eigenaar van dat goed (het kleinkind) heeft dan de ‘bloot eigendom’.
Door zo’n legaat aan je kinderen toe te kennen hebben zij nog steeds de keuze eigenaar of vruchtgebruiker te worden van de gehele nalatenschap. Hierdoor sluit hun positie dicht aan bij die van de erfgenamen (de kleinkinderen), terwijl de kleinkinderen wel al meedoen.
Vruchtgebruik, bloot eigendom en erfbelasting
Een vruchtgebruiker is erfbelasting verschuldigd over de waarde van het vruchtgebruik. Deze waarde is afhankelijk van de leeftijd van de vruchtgebruiker. De bloot eigenaar betaalt erfbelasting over de waarde van het bloot eigendom. Aan de hand van de waarde van het vruchtgebruik wordt de waarde van het bloot eigendom bepaald.
Door het toepassen van het keuzelegaat wordt je vermogen – en dus ook de erfbelasting – verdeeld tussen de bloot eigenaar (kleinkinderen) en de vruchtgebruikers (kinderen). Hoeveel erfbelasting verschuldigd is, is afhankelijk van de relatie tussen erflater en verkrijger en de omvang van de verkrijging. Tot een belastbare verkrijging van € 138.641 geldt bij de relatie ouder-kind een percentage van 10% en voor alles daarboven 20%. Bij de relatie grootouder-kleinkind is dit 18% respectievelijk 36%.[1] Zowel kinderen als kleinkinderen hebben ieder een vrijstelling voor de erfbelasting van € 22.918.
Een cijfermatig voorbeeld
Grootouders (generatie 1) hebben een testament opgesteld waarbij zij hun twee kinderen een keuzelegaat van vruchtgebruik of volle eigendom geven. Deze kinderen hebben zelf ook ieder twee kinderen. De vier kleinkinderen zijn tot erfgenamen benoemd.
Situatie 1
De erfenis van generatie 1 bedraagt € 2.000.000. Generatie 2 is op dat moment 65 jaar en kiest alle goederen uit de erfenis te gebruiken (vruchtgebruik). Generatie 3 verkrijgt hierdoor de blote eigendom. In dit versimpeld voorbeeld ziet de belastingheffing er als volgt uit:
Erfbelasting voor generatie 2: € 155.104[2]
Erfbelasting voor generatie 3: € 241.572[3]
Totaal: € 396.676
Wanneer generatie 2 overlijdt, wordt generatie 3 automatisch volledig eigenaar van de goederen. Zonder dat erfbelasting verschuldigd is. De goederen kunnen gedurende het vruchtgebruik in waarde groeien. Deze waardegroei blijft onbelast voor generatie 3.
Situatie 2
Generatie 2 kan besluiten goederen in volle eigendom verkiezen. Dit kan leiden tot een hogere heffing. Stel, generatie 2 verkiest 50% van de goederen in volle eigendom. Bij dit versimpeld voorbeeld ziet de belastingheffing er als volgt uit:
Erfbelasting voor generatie 2: € 163.104
Erfbelasting voor generatie 3: € 227.172
Bij het overlijden van generatie 2 blijkt dat zij het gekozen vermogen niet hebben opgemaakt. Het is nog volledig in hun vermogen aanwezig. Dan zal dat vermogen deel uitmaken van de belastbare nalatenschap van generatie 2. Als we zuiver kijken naar het vermogen dat uit generatie 1 afkomstig is, dan is daarover nu nogmaals erfbelasting verschuldigd:
Erfbelasting voor generatie 3: € 126.208
Totaal: € 516.484
Het testament met de keuzelegaten zoals hiervoor beschreven, geeft ook de optie de legaten niet (volledig) te gebruiken. Dit geeft de flexibiliteit om op het moment dat generatie 1 overlijdt, generatie 2 de ruimte te geven om zelf tot passende verdeling te komen. Belastingbesparing kan daarbij een belangrijk motief zijn.
Wat betekent dit voor jou?
Traditioneel wordt gedacht dat de nalatenschap in gelijke delen naar de kinderen zou moeten gaan. Wist je dat er meer manieren zijn om zeggenschap over je familievermogen te behouden? Als de kinderen inmiddels financieel op eigen benen staan kan het fiscaal verstandig zijn om als gezin naar de toekomstige nalatenschap te kijken. Daarbij is het betrekken van de derde generatie een interessante optie.
Een testament is maatwerk en praten over een toekomstige nalatenschap vraagt om tact. Onze estate planners hebben hier ruime ervaring mee. Zij kunnen in overleg met jou en eventueel met je gezin beoordelen welke testamentaire bepaling het best past in jouw specifieke situatie. De hiervoor beschreven voorbeelden kunnen daarbij aan de orde komen.
Meer weten?
Ben je benieuwd naar de mogelijkheden en wil je meer weten? Neem contact op met Gavin Vree en Inge te Boekhorst. Per e-mail via gvree@joanknecht.nl en itboekhorst@joanknecht.nl of per telefoon op +31 (0)40 240 9530.