Faillissementsonderzoek in de praktijk: de wereld achter de cijfers
Faillissementsonderzoek in de praktijk: de wereld achter de cijfers
9 oktober 2025
Als forensisch onderzoeker worden we vaak door curatoren gevraagd om onderzoek te doen in de administratie van de failliete onderneming. Maar waar richt zo’n onderzoek zich dan op en hoe pakken we dat dan aan? De beste manier om dat uit te leggen, is aan de hand van concrete praktijkvoorbeelden.
Basis voor financiering
In de administratie van dit vleesverwerkend bedrijf vielen enkele memoriaalboekingen rondom de voorraad op. Zo werd de voorraad in december afgeboekt en in januari weer opgeboekt, een patroon dat zich een paar maanden vóór het faillissement voordeed. Uit nadere analyse bleek dat deze boekingen jaarlijks terugkeerden en steeds groter werden naarmate de resultaten verslechterden.
Op papier klopte alles: de voorraadstanden in de jaarrekening sloten keurig aan bij de onderliggende lijsten die door de accountant waren gecontroleerd. Maar achter die cijfers zat een andere realiteit. Door de voorraadstanden begin januari kunstmatig hoog te houden tot medio december, werd extra financieringsruimte gecreëerd om de oplopende liquiditeitsproblemen te maskeren. De onderneming werd immers gefinancierd op basis van een percentage van de voorraad.
Cruciaal detail: nooit werd de volledige voorraad gecontroleerd tijdens tussentijdse audits, terwijl een deel structureel in Oost-Europa lag.
Verrekening in rekening courant met de aandeelhouder
Vaak hebben directeuren die ook grootaandeelhouder zijn een positie via hun personal holding in de failliete werkmaatschappij. Het is daarom altijd belangrijk om te kijken hoe deze positie zich ontwikkelt in de jaren vóór het faillissement. Vaak zie je dat in het laatste jaar een schuldpositie omslaat naar een vordering, of dat vorderingen juist afnemen.
Een schuld aan de failliete onderneming is vaak lastig: de curator zal deze positie willen innen. Extra aandacht voor mogelijke oneigenlijke doorbelastingen is daarom noodzakelijk. Denk aan huurverhogingen met terugwerkende kracht, stijgingen van managementvergoedingen of verrekeningen met gelieerde vennootschappen. Stel dat de failliete onderneming een vordering van 100 heeft op vennootschap A en een schuld van 200 aan vennootschap B. Bij verrekening blijft er dan een schuld van 100 aan vennootschap B over. Kan dit zomaar?
Soms stuiten we in de praktijk op opmerkelijke gevallen. Zo had een aandeelhouder privé een vordering op de failliete vennootschap. Vlak voor het faillissement kocht hij een bedrijfsauto van de vennootschap voor een te lage prijs en streepte de koopsom weg tegen zijn vordering. Dit soort transacties laat zien hoe belangrijk het is om de positie van aandeelhouders en directeuren kritisch te volgen in de periode voorafgaand aan een faillissement.
Verandering van het verdienmodel
Vaak gaat een faillissement vooraf aan een verandering in het verdienmodel. Zo kan een onderneming die eerst tandheelkundige behandelingen aanbood, zich beperken tot het verhuren van behandelruimtes en enkele aanpalende facilitaire diensten, zoals het bemannen van de receptie. De omzet verschuift van behandelingen naar verhuur, waarbij het rendement vaak daalt. Het oorspronkelijke rendement van de behandelingen zit inmiddels in een andere, niet-failliete entiteit.
Achterstand in facturering of juist vooruit facturering
Een faillissement gaat ook vaak samen met een doorstart. Daarbij kan het aantrekkelijk zijn om lopende projecten niet volledig te factureren. Zo kunnen ze later uit de boedel worden overgenomen, met de zekerheid dat er nog opbrengsten te halen zijn uit eerder geleverd werk. Ook het overnemen van vooruit gefactureerde debiteuren tegen de nominale waarde minus een korting komt voor. Het voordeel hiervan is dat de volledige betaling, inclusief btw, kan worden ontvangen zonder dat er btw hoeft te worden afgedragen.
Wat niet is geboekt zien we niet, of toch?
Het komt geregeld voor dat de administratie rond een faillissement onvolledig of onnauwkeurig is. Wat niet is geboekt, komt in een administratief onderzoek doorgaans niet naar voren, tenzij er aanwijzingen uit andere bronnen zijn. Denk bijvoorbeeld aan mailverkeer. Zo hebben we via e-mails alsnog activa van de failliete onderneming kunnen achterhalen: niet geboekt, maar toch gevonden. Het veiligstellen van de administratie is daarom cruciaal en gaat verder dan alleen de financiële stukken. Met forensische software kunnen we bovendien grote hoeveelheden data efficiënt doorzoeken.
Meer dan cijfers alleen
Cijfers vertellen niet altijd het hele verhaal. Ons Corporate Finance team helpt ondernemers en curatoren om verder te kijken dan de balans. Ontdek hoe wij inzicht brengen in complexe situaties.